Ontdek. Het nieuwe lezen.

Ik had me als kind meer moeten identificeren met Otje (ook door haar vader opgevoed, en ook vaak bedekt met een mengsel van mayonaise en ketchup), maar ik had meer met Floddertje. Daarom baalde ik vorig jaar dat ik niet bij bij de Floddertje-wedstrijd was, waar je jezelf zo vies mogelijk moest maken. Afkomstig uit een column voor NRC Next. 

Aaf: “Van lezen leer je denken, van lezen leer je schrijven, van lezen leer je wie anderen zijn en van lezen leer je wie je zelf bent.”

Foto: Milan Vermeulen

Ik wil niet dat papa en Bente terugkomen, en toch wacht ik op ze. De trouwring voelt koud in mijn hand. In het grijze licht laat ik de binnenkant blinken. Voor altijd J + S staat er in het goud. Voor zoenende ouders hoef je niet bang te zijn. Ouders worden pas gevaarlijk als ze niet meer zoenen. Afkomstig uit Gips.

Anna: “In een wereld vol bubbels van anderhalve meter zijn boeken de nooduitgang: je ontsnapt uit je eigen hoofd en gaat op avontuur in het hoofd van iemand anders.”

Raymond had een uitermate rustig baantje, want bijna nooit ving zijn divisie daadwerkelijk berichten op. Behalve die ene keer, toen hij – nota bene op zijn verjaardag – ’s nachts was ingeroosterd. Midden in de nacht begon zijn Britse detectieapparaat plotseling geluiden te maken: er werd een bericht onderschept van achter het IJzeren Gordijn. Het leven op aarde zou van de boodschap kunnen afhangen. Driftig begon Raymond de morsecode te ontcijferen, en toen hij daarmee klaar was las hij langzaam de zin die hij had opgevangen: ‘Поздравляем с днем рождения, Раймонд Хоукама. Afkomstig uit Alle tijd. 

Ronald: “Lezen leer je door te lezen, lezen, lezen en te praten over wat je gelezen hebt.”

Foto: Stephan Vanfleteren

Ik moet hem hebben gehoord, de trekker die de hapgrage messen voorttrok die het gras en de bloemen sneden. Tsjak tsjak tsjak. Geen slaap zo diep dat je die niet hoort. Wie hoort er nou een 190 pk-John Deere niet aankomen? Wie gaat er nou in het gras liggen slapen als ze maaien? Wie doet er nou zoiets? Dan heb je het ook wel aan jezelf te wijten. Jullie hebben gelijk. Wie gaat er nou in het gras liggen als ze maaien. Afkomstig uit Joe Speedboot.

Tommy: “Van lezen kan je alles worden wat je wil.”

Foto: Viviane Sassen

Jelle: “Door lezen ben ik geworden wie ik ben. Lezen heeft me gevormd, heeft me geleerd over anderen, over de wereld, en over mezelf. Door lezen heb ik spannende en inspirerende dingen meegemaakt in landen veraf en dichtbij, in het verleden en de toekomst.  Daarom doe ik mee aan het initiatief ‘Het Nieuwe Lezen’ om jongeren anno 2020 – via het lezen – een handvat te kunnen geven voor de eigen ontplooiing.”

Ik keek naar haar hand en pakte hem vast. Inmiddels was er zoveel meer gezegd en verteld. Alles was helder geworden.Mijn hand was sterker, misschien minder wijs, maar inmiddels wel sterker. Met mijn duim bewoog ik over de rug van haar hand en zag de huid schaatsen. Ik gaf haar een kus. ‘Jebent lief, lieve mama’. Afkomstig uit Confettiregen.

Splinter: “Door het lezen van boeken kun je duizenden kilometers reizen zonder ook maar één stap te zetten. Door lezen kun je tientallen levens leiden. Het bijzondere van een boek is dat alles wat niet mogelijk is in de werkelijke wereld in een woordelijke wereld wel kan. Een boek kan de werkelijkheid schaakmat zetten. Die betovering, dat plezier, die magie verdient elk kind.”

Het helpt niets, het gepraat. Ik heb al zoveel therapeuten geprobeerd, maar het gaat nooit echt goed met me. Het gaat nooit beter. Wil je de moed opgeven? vroeg ze toen. Ik knikte. En heel even gaf ik ook echt de moed op. Maar dat houdt een mens niet vol. Afkomstig uit Er moet iets gebeuren.

Maartje: “Lezen betekent voor mij: moed zoeken en vinden wanneer ik de moed of misschien zelfs hoop verloren ben. Soms is het leven zo wreed, en soms zijn je eigen gedachten naar, zwart, eigenaardig, ongemakkelijk, gek, complex, geil etc. Een boek is voor mij een veilige plek waar ik alles mag vinden en denken. Als ik lees is het alsof ik me in een ruimte bevind waar niemand anders bij kan, terwijl ikzelf toch aanwezig blijf in de wereld. Als ik de moed dreig te verliezen, begin ik te lezen. En meestal vind ik dan de weg wel terug.”

Foto: Keke Keukelaar

En wat als hij denkt dat ik gewoon een buurmeisje ben?  En soms worden we wat paranoia, en zien we je in elke man met dezelfde neus, dezelfde ogen. Afkomstig uit het gedicht: Je kan iedereen zijn.

Babs: “De magie van de wereld op papier, het ontsnappen naar een andere wereld, het reizen terwijl je gewoon in je stoel blijft zitten, dat is wat kinderen moeten weten over lezen.  Maar hoe trekken we ze naar dat papier? Dat papier moet zo aantrekkelijk mogelijk zijn, de woorden moeten knipogen. Als bepaalde kinderen moeite hebben met grote lappen tekst op een bladzijde, dan moeten we ze anders ordenen, misschien maar een paar woorden, in verschillende grootte per pagina. Als kinderen zichzelf niet terugvinden in de verhalen, dan moeten we ervoor zorgen dat we andere, meer inclusievere personages schrijven. Als kinderen een andere taal gebruiken, misschien muzikaler, misschien liever kortere zinnen lezen, dan moeten we die taal gaan leren. Kinderen weten goed wat ze wél willen lezen, laten we ze die wereld op papier geven.”

Afkomstig uit Gozert.

Pieter: “Het is fijn wanneer kinderen de diepere lagen uit boeken weten te halen, maar het allerbelangrijkste is dat ze even lekker in het verhaal verdwijnen en de wereld om zich heen vergeten. Dat is waar boeken voor bedoeld zijn.”

Afkomstig uit Niemands meisje.

Lydia: “Lezen heeft mijn leven gered.”

Afkomstig uit Black Friday.

Maren: “Lezen is zoveel meer dan een verplichting op school! En dat is wat ik leerlingen wil laten zien met deze campagne.”

Foto: Stefan Neeven

De eerste keer dat mijn moeder merkte dat ik ’s nachts niet kon slapen zei ze: ‘Je ligt toch niet met je piemel te spelen, hè?’ Ze had het licht onder de kier van de deur gezien en zwaaide hem open. ‘Ga je nu verdomme slapen?’ Ik was negen jaar, knipte het licht van mijn bureaulamp uit en zag de gloeiende kegel van haar shaggie oplichten. Ze had de deurklink beet en was een silhouet gehuld in rook, die langs haar hoofd omhoog kringelde. Daarna sloeg ze de deur hard dicht. Ik was eraan gewend geraakt dat mijn moeder altijd boos leek over iets. Afkomstig uit Alleen met de goden.

Alex: “Ik heb als schrijver geploeterd, gestreden, gevochten, voor niets, voor weinig, voor iets meer, en steeds was het toch 100 % winst, want als je één lezer bereikt, dan heb je een vreemde andere, dwars door alles heen, een volledig nieuw universum aangereikt.

Ik ontdekte dat een boek niet discrimineert, niet straft, niets vraagt, niets doet, niet neemt, juist geeft, leert, en in beweging zet. Een boek biedt hoop, geeft ruimte, schenkt, biedt aan, toont, houdt in leven, houdt in ere, prikkelt je geest, houdt je nederig, trekt je op, biedt je een toneel, duwt voort, verwondert, verbaast, inspireert, slaat je in het gezicht, bezweert, geeft moed, verlicht, doceert, houdt vast, pikt minuten, uren, dagen, en geeft je een eeuwigheid aan belevenissen, ervaringen, beelden, geluiden en geuren. Het boek is hier, is daar, grijpt terug naar het verleden, springt vooruit, aanvaardt, wijst niemand af, zweept op, jaagt op, en brengt tegelijk kalmte en geeft inzichten. Een goed verhaal is een spiegelkamer waarin we duizend-en-een verschillende versies van onszelf terugzien. We zien wie we zijn, hoe we waren, waar we op hoopten, wat we dachten, wie we wensten te willen zijn, wie we nooit zouden willen zijn. We verdwijnen, we gaan op, we verliezen, we vinden, we gaan door. Soms zie je jezelf terug in een verhaal van een migrant, een arbeiderskind, een professionele guerulant, of in iemand met een andere seksuele voorkeur. En je gelooft de verhalen, je ziet de werelden, je springt steeds door een ander venster. En elk verhaal telt, is waar, is echt. Soms begint het verhaal met een onmogelijke liefde, soms met verlies en gemis of met bloed, zweet en tranen, en soms, heel soms met een goed gevecht.

De docent Nederlands, zoals ik het zie, is de gids die in een donker bos vooroploopt met de lamp. Hij weet de weg niet zozeer beter dan de groep die hem volgt, maar hij heeft het licht aangestoken. Hij gaat vooruit. Hij is op weg ergens naartoe. En hij nodigt je uit hem te volgen. Als zo’n docent al iets aan het timmeren is, dan is het een stevig literair huis waarin hij zijn leerlingen elke keer weer uitnodigt. Ik ga ervan uit dat de docent beoogt die persoonlijke relatie tot stand te kunnen brengen, of in elk geval daartoe verwoede pogingen onderneemt. Tussen de lezer en het boek ontstaat een eigenaardige intimiteit waardoor de lezer denkt dat de schrijver tegen hem spreekt, met een verhaal, een boodschap, een overtuiging, een mysterie, een nooit eerder gedeelde geschiedenis. Engagement begint bij iemand die de boodschap brengt.”

Foto: Lenny Oosterwijk

Afkomstig uit Confrontaties.

Simone: “Elke kans die ik krijg om jonge mensen te enthousiasmeren voor het geschreven woord pak ik natuurlijk aan: er is geen kunst- of vermaakvorm die me zoveel over het leven heeft geleerd als de literatuur.”

Allereerst: sorry zeggen, daarna: met jezelf overleggen hoe je hem terug gaat laten struikelen. Afkomstig uit Wat je moet doen als je over een nijlpaard struikelt (gedichten waar je wat aan hebt).

Edward: “Wie leest kweekt fantasiespieren. En fantasiespieren heb je nodig in de werkelijkheid: gaat er iets mis? Wie veel leest kent vast wel een boekfiguur die voor hetzelfde probleem al een oplossing vond. Bovendien is van een goed wegzinkboek nog nooit iemand ongelukkig geworden. Doe er maar onderzoek naar. Niemand.”

.

Ik denk dat het misschien wel mijn verjaardag was. Na die nacht groeide de behoefte om je aan te raken met het uur, en ik was bang dat ik je ooit een keer zou grijpen, maar ik wist ook dat ik dat in geen geval zou doen. Ik zat dan misschien al wel ruim tien maanden onder je tafel, maar ik was het belang van goed fatsoen nog niet vergeten. Afkomstig uit Snoesje. 

Tom: “Ook ik ben liever lui dan moe en zet als het even kan een Netflix serie aan. Maar als ik dan toch de moeite opbreng om een goed boek op te pakken, word ik weer opslag verliefd. In series en films bepaalt de regisseur hoe alles er uitziet: van de setting tot de hoofdpersonages. Maar wanneer ik leest ben ik de regisseur en worden alle beelden beter. Horror wordt enger, sex opwindender, de zonsondergang mooier en de hoofdpersoon meer als mezelf. Of lezen belangrijk is weet ik niet. Maar heerlijk, dat is het wel!”

Afkomstig uit Geheim agent oma, de grote goudroof.

Manon: “Als schrijver en kinderboekenambassadeur bezoek ik heel veel scholen. Ik zie kinderen die met plezier lezen en kinderen die zeggen dat ze een hekel hebben aan lezen. Of kinderen die tien keer achter elkaar hetzelfde boek lezen omdat ze zich daarmee veilig voelen. Dat lezen belangrijk is, ook voor later, is voor kinderen natuurlijk een oersaaie boodschap. Maar door kinderen in aanraking te brengen met mooie verhalen, neem je ze toch mee. Dat lezen leuk moet zijn, daar ben ik het niet mee eens. Lezen is een vaardigheid die je onder de knie moet krijgen en die je veel moet oefenen. Alleen als je daarbij geholpen wordt, wordt het leuk. En daar help ik graag aan mee.”

Haar bruidegom liet haar vast met rust om te wennen, redeneerde ze. Dat was beschaafd van hem, want ze had zich, boven op alle nieuwe indrukken, geen raad geweten met een vreemde man in haar bed. Hij had haar aan de ene kant niet lastig willen vallen, maar hij had aan de andere kant ook nauwelijks moeite gedaan om haar gerust te stellen. Afkomstig uit Tropenbruid.

Susan: “Leesonderwijs zou leerlingen hongerig naar boeken moeten maken, naar de wereld die zich openbaart binnen de kaft. Als kind kun je al die werelden verzamelen en koesteren als bewijs dat er meer is dan wat je kent.”

Foto: Linelle Deunk

Hij draait zich weer naar de tafel en pakt een kaasbroodje uit de zilveren broodmand. ‘Hoewel wat sterke genen wel willen helpen natuurlijk!’ Hugo’s gezicht breekt open in een glimlach en hij drukt zijn zoon tegen zich aan. Hoewel ze niets heeft gegeten, voelt Elizabet iets vanuit haar ingewanden omhoogkomen in haar mond. Snel pakt ze haar bord en staat op. Afkomstig uit Schuim der aarde.

Roxane: “Een goed boek vergroot de gevangenis in je hoofd, tot er een parallel universum met duizend vluchtroutes in past.” 

Foto: Jan Willem Kaldenbach

Dat was de laatste zin die ik typte. Mijn eerste, echte levensopdracht was af. Eindelijk was ik klaar met mijn debuutroman waar ik de afgelopen drie godvergeten jaren mee bezig was. Afkomstig uit Bestsellerboy.

Mano: “Het leesonderwijs moet verbeteren omdat ik heb gemerkt dat er op alle scholen waar ik de afgelopen jaren lezingen heb gegeven, een enorme hunkering is naar verhalen. Gedichten, korte verhalen en romans. Films en series. Of songteksten van rappers en zangeressen – wat willen al deze verhalenvertellers ons vertellen? We kunnen zoveel meer doen om die scholieren te prikkelen en te paaien met al deze verschillende vormen van verhalen vertellen. Het is ongelofelijk zonde als we daar niet op inspelen en dat gat niet dichten.”

Foto: Mart Boudestein

Hij liet zich zakken in het water en verdween onder de golven. Ik bleef heel lang achter op het strand, tot mijn rug begon te jeuken ik dacht ah, nu komen vast mijn vleugels door. Afkomstig uit De steen vreest mij.

Ellen: “Onze wereld bestaat uit taal. Van de grondwet tot de bijsluiter van medicatie, van een lief appje van je moeder tot een meme over je grootste blunder. Wanneer ik hoor dat een kwart van de vijftienjarigen laaggeletterd is, schrik ik. Hoe moeten zij zich gaan redden in een uiterst talige samenleving als de onze? Daarom moet er mee, en beter leesonderwijs komen.”

Foto: Merlijn Doomernik

Afkomstig uit Dichtbij en ver weg.

Maarten: “Lezen helpt ons, ons iets te verbeelden en het bevrijdt ons, al is het maar voor even, van het scherm waardoor wij steeds meer worden opgeslorpt.”

De vraag was opnieuw retorisch. Op dramatische wijze greep hij haar beide schouders beet en bracht zijn gezicht vlak bij het hare. Ze zag de afzonderlijke poriën in zijn neus, een vettig maanlandschap in close-up. Ze had zin erin te drukken met haar vingers. Dunne sliertjes vet die eruit omhoog zouden kruipen als maden uit een kadaver. Afkomstig uit Consequenties.

Niña: “Niets is te vergelijken met de magie van leren lezen, verdwijnen in een boek en de hele dag denken aan het moment dat je weer terug naar huis kunt om te lezen. Als kind was dat mijn leven, nu, als volwassene, hoef ik er maar aan terug te denken om te weten wat er werkelijk toe doet.” 

Foto: Iris Duvekot

Een topgevoel golft door me heen. Ik laat het nu niet meer los. Ik ga zeker door met… Hoe zal ik het noemen? Karma? Gamechange? Ik ben geen pussy meer. Wie mij in de weg loopt, of heeft gelopen, klap ik keihard onderuit. Basta. Dat zeggen die Spanjaarden toch? Ik laat me in elk geval niet tegenhouden door mijn maatje. Afkomstig uit Fake Trip.

Margje: “Laat jongeren lezen weer beleven in plaats van verantwoorden wat ze ze lezen.”

Foto: Lot fotografie 

Later zijn er nog een paar toeristen naar het ruimte-station geweest. Allemaal rijke zakenmensen met heel veel geld. Want twintig miljoen voor een weekje vakantie – dat kan natuurlijk bijna niemand betalen. Afkomstig uit Hadden de Grieken al raketten?

Govert: “Niks mooiers dan een kind dat verdiept is in een boek en op reis is in een andere wereld. Geef je om kinderen, leer ze dan lezen – het is een cadeau voor de eeuwigheid.”

Ze nam hem van Maas over en inhaleerde. Het kriebelde in haar keel, ze kuchte en ook van de tweede en derde trek moest ze hoesten, maar daarna was dat over en kon ze zonder gekuch verder roken. Maas hield haar vast, hij fluisterde lieve woordjes in haar oor, haar hoofd werd licht en ruim en de wereld werd mooi en gemakkelijk en zacht. Samen giechelden ze, en zij werd hem overweldigd door haar liefde voor hem. Afkomstig uit Roes. 

Caja: “Ik heb erg veel zorgen dat een kwart van alle 15-jarigen zich in hun latere leven niet zal kunnen redden met gebruiksaanwijzingen, belastingaangiftes, toeslagenformulieren, bijsluiters voor medicijnen enzovoort. Lezen bereidt je voor op je latere leven, in verschillende opzichten. Lezen is de basis voor leren en leren is de basis voor het uitoefenen van een beroep, maar ook van je kunnen redden in het leven.

Door te lezen, leer je jezelf en je medemensen beter begrijpen, maar ook de wereld om je heen. Lezen vormt je denken en maakt ons tot betere mensen. En dat bereik je niet zomaar. Nee, je moet oefenen oefenen oefenen. En hoe leuker dat oefenen is, hoe meer vanzelf het gaat. En daarom is het zo belangrijk dat er boeken zijn die passen bij jongeren van verschillende leeftijden en leerniveaus, die nieuwsgierig maken en uitdagen, zodat het bijna vanzelf gaat: meer meer meer!”

Ze heeft een geconcentreerde en tegelijkertijd euforische blik in haar ogen, maar het kan zijn dat ik me dat inbeeld, het gebeurt allemaal in een fractie van een seconde. Het volgende moment is ze verdwenen tussen de taxi’s die voor het stoplicht staan te wachten. Ze is een stuk verder gekomen dan we gepland hadden. Afkomstig uit Livestream.

Buddy: “Goed kunnen lezen is geen prettige bijkomstigheid, het is een absolute noodzaak. We kunnen onze leerlingen niet met een achterstand de wereld in sturen. Dat ons leesonderwijs enorm tekortschiet, heeft het PISA-onderzoek wel aangetoond. Tijd voor verandering. Tijd voor meer aandacht voor goede verhalen. Tijd voor onderwijs dat prikkelt, inspireert en aansluit bij de belevingswereld van onze jongeren. Lezen, een noodzakelijk plezier!”

Misschien kunt u er even naar kijken? Eigenlijk zie ik het zelf ook wel, daar zit een gat en volgens mij groeit daar iets wat er eerst nog niet zat, een soort uitstulpsel met van die lange slierten die helemaal niet thuishoren in de borstkas, veel te dramatisch, veel te aanstellerig en waarom hebben ze zulke felle kleuren? Afkomstig uit Ik wil geen hond zijn. 

Alma: “Nog nooit heb ik me eenzaam gevoeld terwijl ik een boek las, ook al doe je dat altijd alleen. Dat komt omdat de literatuur de kluis van onze geheimen is, wat we voor onszelf houden en aan niemand anders durven toe te vertrouwen, vinden we terug in boeken.”

Foto: Sanja Marušić

Maar Harley bleef liggen, zo slap als een leeggelopen skippybal. ‘Please,’ fluisterde ik. ‘Als het goed komt, zal ik…’ Ik moest gauw iets heel ergs bedenken, bijvoorbeeld: Ik ga niet mee bowlen. Maar ineens tilde Harley zijn kop op. Afkomstig uit Mees Kees en de Husselrace.

Mirjam: “Bewegen is goed voor je!” Geen kind zal opspringen als we dit roepen, maar geef ze een bal en ze zijn gegrepen. Bewegen is niks, maar voetballen is leuk. Datzelfde geldt voor lezen. Lezen is moeilijk en saai, maar een mooi/lekker boek is net zo boeiend als netflix. Je mag best fouten maken met lezen en niemand hoeft te weten of je alles hebt begrepen. Als je maar zin hebt om door te lezen. En in het volgende boek. Het uitgangspunt van Het nieuwe lezen is me dus uit het hart gegrepen.”

Afkomstig uit Het verlangen van de prins.

Marco: “Plezier, spanning en ontroering zijn daarbij de enige krachten die écht motiveren: als je geraakt wordt, dán wil je meer! Het belang van goede coaching en het juiste verhaal op het juiste moment is hierbij goud waard.”

Foto: Chris van Houts