We hebben er bijna tien jaar op moeten wachten, maar eindelijk zijn ze verschenen. We hebben het uiteraard over de publicatie van de Conceptkerndoelen Nederlands en rekenen en wiskunde voor het primair en voortgezet onderwijs. Als uitgever van Blink Lezen en Blink Nederlands heeft SLO ook aan Blink om advies gevraagd. Jorien Castelein, directeur Blink, vertelt je wat haar vooral opviel aan de nieuwe kerndoelen Nederlands.

Wat zijn kerndoelen (en waarom moeten ze vernieuwd worden)?

De huidige kerndoelen zijn sinds 2006 van kracht. Deze waren destijds (bewust) erg globaal geformuleerd. Het doel van de nieuwe kerndoelen is om leraren concretere handvatten te geven: waar moet de focus naartoe gaan en welke eindresultaten moeten leerlingen bereiken? Daarbij komt ook de wens tot meer samenhang tussen leergebieden, het terugdringen van overladenheid in het curriculum en het versterken van doorlopende leerlijnen.

1. Een nieuwe, concretere opbouw

Voor sneller inzicht kiest SLO nu voor een simpele vaste opbouw, met drie elementen:

• De ‘doelzin’: de beschrijving van het kerndoel in een zin.
• ‘Hierbij gaat het om’: de specificatie van het doel in verschillende elementen.
• ‘Te denken valt aan’: een indicatieve en niet verplichtende illustratie van voorbeelden.

De beschrijvingen van de kerndoelen in de doelzin zijn veel duidelijker en concreter. Ze geven leraren houvast, zonder dat er sprake is van teveel detail. De nieuwe kerndoelen kunnen zo dus bijdragen aan een minder overladen lesprogramma.

Toch een kritiekpuntje: de voorbeelden bij ‘Te denken valt aan’ zijn vaak een beetje voorspelbaar. Weer die onvermijdelijke poster en rap … In onze lesmethodes pleiten we voor het prikkelen van de nieuwsgierigheid met originele werkvormen.

2. Betere aansluiting bij recente inzichten uit de wetenschap

In de kerndoelen werd eerder alleen beschreven wat leerlingen aan het einde van de basisschool moeten weten. Hoe de leerlingen daar komen, was altijd de vrije keuze van de leraar en de school. Met als gevolg een grote kloof tussen wetenschap en onderwijspraktijk. Vanuit Blink klonk het daarom steeds luider: verwerk de laatste wetenschappelijke inzichten over leren in de kerndoelen! Want de kerndoelen zijn leidend voor het gedrag en de lesinhoud van leraren. En dus de snelste weg om de kloof tussen wetenschap en onderwijspraktijk te helpen overbruggen.

En … de nieuwe kerndoelen doen precies dit. Alle cruciale laatste wetenschappelijke inzichten zijn erin verwerkt! Hierover lees je meer bij verschil 3 en 4.

5. Nieuw: de leerling reflecteert op de uitvoering van een taalactiviteit

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat reflectie op de uitvoering van een taalactiviteit (zie kerndoel 9) een van de meest impactvolle activiteiten is om taalontwikkeling te stimuleren.

Dit is dus ook een belangrijke opdracht aan Blink als leermiddelenontwikkelaar: samen met leraren betekenisvolle reflectieactiviteiten uitwerken. Met vragen en opdrachten waar leerlingen van ‘aan’ gaan in plaats van ‘uit’. Geen sinecure, maar vooral een prachtige taak en uitdaging.

6. Nieuw: De leerling verkent hoe je met taal uiting geeft aan je identiteiten

Hoera! Eindelijk erkenning in de wettelijke opdracht aan scholen dat taal niet alleen gaat over doelgericht kunnen communiceren (zie kerndoel 14). Het gaat ten diepste over onszelf, over wie we zijn en kunnen worden.

Met onze lesmethode Blink Nederlands ervaren ook scholieren de impact en de relevantie van de Nederlandse taal. Taal kan namelijk je eenzaamheid helpen doorbreken, je aan het lachen brengen, je laat tijdreizen in de tijd, en je wel duizend levens en identiteiten aanreiken.

Als wij op lessen observeren op scholen en jongeren spreken over Blink Nederlands, horen we vaak: “Ik wist niet dat dit ook Nederlands is. Zo vind ik het wel een interessant vak”. Geweldig dat dit voortaan een kerndoel is voor alle leerlingen!

7. Nieuw: de leerling voert gesprekken om tot kennisopbouw, begrip of een aanpak te komen

Samen betekenisvolle gesprekken voeren over wat je hebt gelezen. Dit is een zeer krachtige manier voor kennisontwikkeling én beter leren.

Bij veel leraren komen alleen op dit moment nog te veel vragen op als ze kostbare lestijd steken in klassengesprekken. Is deze tijd wel zinvol besteed? Hoe weet en meet je dat alle leerlingen van het gesprek leren? Onze reactie is steevast: kijk heel goed naar je leerlingen en zoek met hen de interactie en de verdieping op. Als je dat doet, mag je erop vertrouwen dat ze leren.

Dit kerndoel gaat een impuls geven aan het vertrouwen bij leraren dat tijd steken in gesprekken en interactie met leerlingen een must is.

8. Kerndoelen grotendeels gelijk voor PO en VO

Bijzonder om op te merken: de kerndoelen voor het primair en voortgezet onderwijs zijn gebaseerd op dezelfde uitgangspunten. SLO benadrukt met de nieuwe kerndoelen het belang van een doorlopende leerlijn voor het primair onderwijs en voortgezet onderwijs, en legt hiervoor een basis.

Ook geeft SLO met de nieuwe kerndoelen uitdrukking aan het cruciale wetenschappelijke inzicht dat het bij een taal leren nooit kan gaan over ‘leerdoelen afvinken’. Want taalontwikkeling verloopt niet volgens een lineair proces waarbij je steeds focust op andere leerdoelen. Taalontwikkeling werkt als een spier, die je dagelijks moet blijven trainen. Liefst in samenhang met andere spieren!

Kortom: hulde aan alle experts bij SLO. Het is ontzettend waardevol hoe zij de kennis van wetenschap en de onderwijspraktijk samenbrengen voor de vernieuwing van ons curriculum.

Wil je graag meer informatie over de nieuwe kerndoelen of aanhaken bij de beproeving van de nieuwe kerndoelen door Blink? Neem dan contact met ons op!

• Taal, lezen en wereldoriëntatie in het basisonderwijs: yvonne.koene@blink.nl
• Nederlands in het voortgezet onderwijs: bert.de.vos@blink.nl