"We willen een onderwerp tot leven laten komen"
Op Basisschool De Regenboog in Schijndel leren leerlingen elke zes weken aan de hand van een nieuw thema. Met zo’n thema haalt de school de echte wereld naar binnen of gaan leerlingen juist de wereld in. Mariëlle Smulders, taalcoördinator en leerkracht van groep 8, vertelt er enthousiast over. “Leerlingen worden gestimuleerd op zichzelf te reflecteren en nieuwe doelen te stellen. Ze zien zichzelf daardoor groeien.”
Taartenbakwedstrijd
Er heerst een opgetogen stemming in de open werkruimte van de bovenbouw. Leerlingen van groep 8 stallen sierlijk gedecoreerde taarten uit op een lange tafel en twee leerkrachten lopen inspecterend rond alsof ze juryleden van Heel Holland Bakt zijn. Mariëlle Smulders: “Elk jaar organiseren we een taartenbakwedstrijd voor groep 8, waarbij de leerlingen van andere groepen ook van de taarten mogen proeven.” Dit is slechts een van de manieren waarop het team de wereld de school binnenhaalt. Als je de leerlingen ernaar vraagt, vertellen ze honderduit over uitjes, ontwerpen en presentaties.
Gastspreker in de klas
De Regenboog werkt met zogenoemde leeromgevingen, waarbinnen klassen themagericht werken. Leerlingen krijgen alle vakken in samenhang aangeboden. Hoewel het ene thema meer op geschiedenis leunt en het andere meer op aardrijkskunde of biologie, probeert het team zoveel mogelijk vakken in elke leeromgeving te verwerken.
Qua opbouw lijken die leeromgevingen op elkaar. “We starten altijd met het vergaren van kennis over het onderwerp”, vertelt Smulders. “In de bibliotheek verzamelen we boeken van verschillende genres die bij het thema passen. En we kijken naar andere manieren om het onderwerp tot leven te laten komen. Bij het thema Tweede Wereldoorlog nodigden we een gastspreker uit die kwam vertellen over Nederlands-Indië en Japan in die tijd. Haar vader had die periode bewust meegemaakt en zij deelde zijn verhaal met de leerlingen. Leerlingen gaan vervolgens zelfstandig met het thema aan de slag door middel van onderzoekend leren. We stellen vragen als: ‘Wat wil je te weten komen over dit onderwerp?’ en ‘Hoe ga je daar achterkomen?’ Daarna zijn er gerichte opdrachten, waarbij leerlingen met een rubric – een tabel met oplopende leerdoelen – werken die hun leergroei inzichtelijk maakt.”
Jezelf zien groeien
De grote huiswerkopdracht is een opdracht die elk thema terugkeert. Dan maakt een leerling bijvoorbeeld een informatieboekje over een deelonderwerp dat hij zelf kiest. Smulders: “Ze krijgen een uitleg met succescriteria. We geven aan wat erin moet, wat erin mag, hoeveel hoofdstukken het boekje minimaal moet tellen en hoelang die hoofdstukken moeten zijn. Ook is er aandacht voor de taalleerdoelen, zoals het gebruik van plaatswoorden en tijdswoorden. In de rubric staat heel overzichtelijk wat ze moeten doen om een goed eindproduct af te leveren, en wat ze kunnen doen om het nog beter te maken. Deze manier van werken komt elk thema terug, waardoor ze elk project inzicht hebben in het niveau dat ze bereikt hebben.
Aan het eind van een opdracht vragen we leerlingen: ‘Wat ga je doen om jezelf te verbeteren als je deze opdracht nog een keer krijgt?’ Hierdoor worden leerlingen gestimuleerd op zichzelf te reflecteren en nieuwe doelen te stellen. Ze zien zichzelf daardoor groeien.” Smulders noemt het geven van presentaties als voorbeeld. “Soms durft een leerling alleen aan een vriendje te presenteren. Als diezelfde leerling in kleine stapjes voor steeds meer leerlingen durft te presenteren en op een gegeven moment een presentatie geeft aan twintig leerlingen, denk ik: wat heb jij een mooie groei doorgemaakt! Doordat we constant op zo’n leerpunt reflecteren, ziet de leerling dat zelf ook. En dat vergroot zijn zelfvertrouwen.”
Tiny house ontwerpen
Smulders en haar collega’s proberen rekenen en taal in elk thema te integreren. “Bij rekenen heb je natuurlijk de kale stof die je leerlingen gewoon moet bijbrengen, maar je kunt zeker ook onderdelen aan de thema’s toevoegen. Zo hebben leerlingen laatst een tiny house op schaal getekend en ingericht, en groep 8 heeft rekenspellen gemaakt voor groep 6. Wij bepaalden alleen het type sommen en de hoeveelheid.” Bij zo’n spel schreven de leerlingen ook een spelinstructie, waardoor taal en rekenen gecombineerd werden.
Smulders zoekt continu naar samenhang tussen de vakken. “Taal in de thema’s verweven is niet zo moeilijk, want taal zit overal in. In elk thema zit een stelopdracht en de themaweken worden altijd afgesloten met een presentatie – de ene keer voor een klein groepje, de andere keer voor de hele klas.” Ook met begrijpend lezen zit het wel goed bij De Regenboog. “We doen veel aan close reading met de boeken die centraal staan in het thema en duiken echt diep in die teksten. Bij toetsen merken we dat onze leerlingen goed scoren op begrijpend lezen.”
Vaardigheden voor het leven
Grammatica en spelling zijn volgens Smulders lastiger te integreren in thema’s. “Bij de toetsen worden de leerlingen er wel op afgerekend, dus laten we ze soms toch meters maken met behulp van een methode die niet bij het thema past. Dat voelt niet goed, maar je zult toch een beetje moeten oefenen voor een toets.” Smulders zou dat liever anders zien, en vindt het jammer dat er zoveel getoetst wordt op grammatica en spelling. “Ik mis in toetsen echt luistervaardigheid en spreekvaardigheid.”
Al met al is ze trots op de taalvaardigheid van haar leerlingen: “We krijgen van het voortgezet onderwijs te horen dat het grammaticaniveau van onze leerlingen iets beter kan, maar dat ze ontzettend goed zijn in schrijfopdrachten en het geven van presentaties. Dat zijn vaardigheden waar ze de rest van hun leven wat aan hebben. Hopelijk gaan we dat in de toekomst ook terugzien in de toetsing en het curriculum.”
Een nieuwe visie op taal
In het boekje Ontdek. Een nieuwe visie op taal. Met de wereld als basis zijn alle belangrijke inzichten en achtergronden over onze visie op taalonderwijs gebundeld. Je leest hierin onder andere:
- artikelen die je laten nadenken over de samenhang tussen de vakken wereldoriëntatie, lezen en taal;
- interviews met wetenschappers en onderwijsexperts die tonen waarom de wereld centraal zou moeten staan in het onderwijs;
- ervaringen van professionals uit de onderwijspraktijk;
- inspirerende columns over het belang van taal.