Leerkracht en taal- en leesspecialist Marit van der Meulen werkt vanuit thema’s. Ze integreert vakken als geschiedenis en wereldoriëntatie met de taallessen. “Veel van mijn leerlingen kunnen nog niet zelfstandig lezen, maar ze willen wél alles weten. Door deze manier van werken krijgen ze stapje voor stapje meer zelfvertrouwen.” 

Huiselfen en fabeldieren

Op SBO Horizon in Zoetermeer laten sneeuwuil Hedwig op het raam en de vlaggen van Griffoendor, Ravenklauw, Huffelpuf en Zwadderich aan de muur er geen twijfel over bestaan: groep 4/5 werkt aan het thema Harry Potter. Op het bureau van Marit van der Meulen staat ook nog een gebreide huiself Dobby en in de hoek van de klas hangen stambomen en beschrijvingen van alle personages uit het verhaal. Geen spook of fabeldier wordt overgeslagen.  

De leerlingen hebben een taalles en lezen om beurten een paar zinnen voor uit een Brulbrief (een brief die tovenaars per uilenpost ontvangen van iemand die kwaad op ze is, red.). Aan de hand van voorbeelden uit die brief legt Van der Meulen uit wat samenstellingen zijn. Daarna krijgen de leerlingen één minuut de tijd om zelf een aantal samenstellingen te verzinnen. De meeste leerlingen lukt het om met goede voorbeelden te komen, zoals ‘regen-boog’ en ‘tover-stok’. Na een korte aarzeling keurt Van der Meulen ‘huffel-puf’ ook goed, al vraagt ze zich wel af wat een huffel is. Alle kinderen komen aan de beurt en leerlingen die er niet uitkomen, krijgen wat hulp en extra bedenktijd. 

Met een boek op wereldreis

Na het oefenrondje is het tijd voor het echte werk: een wedstrijd samenstellingen verzinnen in duo’s. Van der Meulen noemt daarbij steeds een woord, zoals ‘pen’ of ‘aardbei’. De leerlingen overleggen rustig en zachtjes, gedreven om zoveel mogelijk woorden te verzinnen. Na elke wedstrijdronde kijkt de juf de woorden na en telt deze op. Na vijf rondes maakt ze de winnaar bekend. Ook de leerlingen die niet bovenaan eindigen, zijn zichtbaar trots dat ze zoveel woorden hebben bedacht. Van der Meulen: “Ze zijn gemotiveerd en willen graag leren lezen. Dit is een taalles, maar ze ervaren het als een spelletje.”

Een bredere blik

Van der Meulen bepaalt het thema vanaf groep 5 meestal vanuit een tijdvak geschiedenis, voor jongere groepen kiest ze vaak een voorleesboek. Zo ging haar klas eerder al met het boek De kleine kapitein op wereldreis. Ze lazen over allerlei landen, van Rusland tot Marokko, bestudeerden het Chinese alfabet en keken filmpjes over leven in de woestijn. “Leerlingen hebben ontzettend veel interesse in andere landen, culturen en gebruiken. Daarom probeer ik waar het kan wereldoriëntatie in mijn lessen te integreren. Thuis ligt het aan de ouders of ze ook buiten de eigen wereld en cultuur kijken. Op school kun je leerlingen een bredere blik geven.”

Zelfvertrouwen dankzij een Brulbrief

Veel extra tijd kost deze manier van werken Van der Meulen niet: “Het vraagt misschien iets meer voorbereiding om in thema’s te werken, maar je wordt daar snel handig in. Ik plan de leerdoelen en bijpassende lesactiviteiten vooraf in en werk daarbij vooruit van vakantie tot vakantie. Meestal ben ik een middag bezig met die planning en daarnaast bereid ik mijn lesdagen goed voor. Dat kost me meestal een uur per week in totaal.” 

Daarnaast doet ze veel om de weerstand van haar leerlingen tegen lezen weg te nemen en ze het zelfvertrouwen te geven dat ze met wat hulp wél kunnen lezen. Zo brengt de klas regelmatig een bezoek aan de bibliotheek en oefenen ze drie keer per week aan Connect Lezen in kleine groepjes. Ook doen ze veel aan voor-koor-door-lezen en blijft Van der Meulen alles herhalen. Dit alles bij elkaar maakt dat ook hun woordenschat toeneemt. 

Ze ziet wel verschil met haar eerdere werk in het regulier onderwijs, waar de focus bijna uitsluitend lag op het behalen van betere leesniveaus en het werken aan een grotere woordenschat. “Nu wil ik vooral dat mijn leerlingen zien dat ze groeien. Daar wijs ik ze de hele dag op.” Sommige van haar leerlingen hebben weinig zelfvertrouwen, omdat ze niet konden meekomen op hun vorige school. “Daarom vind ik het belangrijk dat ze zien dat ze vooruitkomen en zichzelf ontwikkelen. Dat ze weten dat ze niet minder zijn dan een ander, maar dat ze gewoon op een andere manier leren. Die Brulbrief komt morgen weer terug, dat helpt ze met hun zelfvertrouwen. Als leraar sta je aan de basis van hun eerste stappen in de wereld. Als wij ze de goede dingen meegeven worden ze uiteindelijk goede wereldburgers.” 

Collega’s doen mee

Van der Meulen was tot voor kort de enige op SBO Horizon die met geïntegreerd lesgeven in thema’s werkte, maar haar collega’s van groep 1 tot en met 5 hebben besloten haar voorbeeld te volgen. Van der Meulen begeleidt het team hierin, onder andere door vragen van collega’s tijdens bouwvergaderingen te beantwoorden en door haar collega van een andere groep 5 mee te nemen in het proces van lesgeven in thema’s.

Van der Meulen is blij met deze ontwikkeling binnen de school. “Deze leerlingen zijn niet gemotiveerd om zelf te lezen, want ze kunnen het nog niet. Terwijl ze wél graag alles willen weten over bijvoorbeeld een ver land of een Brulbrief. Ik heb mijn leerlingen laatst getoetst met een toets van de taalmethode – waar ik niet mee werk overigens. Alle leerlingen scoorden goed en behaalden een 6 of hoger. Alleen al doordat ik de toets voorlas. Het gaat met kleine stapjes, maar het is echt mooi om te zien dat ze vooruitgaan.”