Goed kunnen lezen is van belang voor het functioneren in onze samenleving. Maar lezen doet zoveel meer. Lezen stelt je in staat kennis en inzichten op te doen over het verleden, over gebeurtenissen in landen ver weg, en over mensen met een andere achtergrond. Door te lezen leer je je inleven in anderen; je krijgt empathie en je traint jezelf in denken en reflecteren. Lezen is dan ook uiterst belangrijk voor de ontwikkeling en ontplooiing van jongeren en voor hun persoonlijke groei. Jelle Jolles, emeritus hoogleraar neuropsychologie, geeft tien redenen waarom dat zo is.

Lezen is een bijzonder krachtig middel om het brein te prikkelen. Voor het lezen zijn vele hersenfuncties nodig: de waarneming, de taal, het geheugen, het redeneren en het voorstellingsvermogen, de aandacht, en het vermogen om te selecteren tussen hoofd- en bijzaken. Inhoudelijk zijn verhalen brandstof voor het brein. De hersenen hebben namelijk kennis en informatie uit de omgeving nodig voor hun rijping. Vooral nieuwe prikkels zijn belangrijk voor ons functioneren. Daarom is nieuwsgierigheid een kerneigenschap van de mens. Biologisch gezien stelt dergelijke informatie ons in staat ons aan te passen aan een veranderende omgeving. Zodoende zijn we ons hele leven op zoek naar prikkels van buiten: zintuiglijke, cognitieve, sociale en emotionele prikkels.

Verhalen

Heel vroeger – toen boeken nog niet gemeengoed waren – leerde je over de wereld door te luisteren naar de verhalen van anderen. Nu hebben we veel meer manieren om kennis te verwerven en ervaringen van anderen op te doen: kinderen en jongeren leren via sociale media, middels games en door films en Netflix-series. Maar bovenal kunnen ze leren door het lezen van verhalen in de brede zin van het woord: niet alleen fictie, maar ook non-fictie; lange verhalen en korte verhalen. Zelfs bizarre nieuwsfeitjes of verhaaltjes uit de boeken van Guinness World Records zijn een sleutel tot ontplooiing. Verhalen prikkelen de nieuwsgierigheid, waardoor je wilt weten, op onderzoek uitgaat en ontdekt. En doordat boeken en de verhalen van nu zo divers zijn in inhoud en vorm, en veel breder beschikbaar zijn dan in de tijd van onze voorouders, zijn ze zo belangrijk voor de persoonlijke groei van onze jongeren.

Ontplooiing

Lezen helpt je bij je ontwikkeling en helpt je te groeien als mens. Met de kennis en informatie die je binnenhaalt, leer je de wereld beter begrijpen. Je brein leert welke informatie je moet onthouden en welke niet.

Je slaat kennis op die je later kunt gebruiken voor een studie, voor een gesprek met vrienden of voor de overpeinzing: wat doe ik over tien jaar? Bovenal: lezen prikkelt de verbeelding en zorgt ervoor dat je je kunt verliezen in een verhaal en een film kunt maken in je hoofd. Een boek traint je in het vormen van een mentaal beeld, en de emotionele verwerking speelt hierin een belangrijke rol. Als je leest over De Grote Vriendelijke Reus (GVR), dan zie je die reus met zijn enorme oren voor je. Je fantaseert hoe hij dromen uitblaast en het is net of je de smerige snoskommers proeft die hij eet. Kortom: het lezen van een boek draagt niet alleen cognitieve kennis over, maar vult ook de beeldenbibliotheek in je hoofd. Je voelt er bovendien iets bij: vertedering, spanning, angst of warmte. Daarmee stelt het boek je in staat je te identificeren met personages en te herkennen welke routes zij lopen door hun levens.

Door te lezen leer je over de consequenties van gemaakte keuzes en ontwikkel je empatisch vermogen. Daardoor kun je je beter inleven in anderen. En: het lezen van een boek geeft rust en verdieping waardoor ook je concentratievermogen zich ontwikkelt. Kortom, er zijn nogal wat redenen waarom lezen belangrijk is.

Jelle Jolles is klinisch neuropsycholoog, hersenwetenschapper en specialist op het gebied van leren, ontplooiing en het brein. Hij is emeritus hoogleraar aan Maastricht University en de Vrije Universiteit Amsterdam en een actief pleitbezorger voor een uitwisseling tussen wetenschap en samenleving. Jolles is bekend vanwege zijn artikelen in landelijke nieuwsmedia, vaktijdschriften en internationale wetenschappelijke tijdschriften. In juni 2020 kwam zijn nieuwe boek uit, getiteld ‘Leer je kind kennen’. Over ontplooiing, leren, denken en het brein. Voorliggend artikel is gebaseerd op dit boek. Het is geschreven voor onderwijs- en opvoedingsprofessionals en de geïnteresseerde leek. Eerder schreef Jolles de bestseller ‘Het tienerbrein’ (2016) en ‘Ellis en het verbreinen’ (2010). Meer informatie: jellejolles.nl.