Een moordenaar stoppen door bronnenonderzoek
Uitdaging:
In deze module proberen leerlingen een seriemoordenaar te stoppen die moorden uit de prehistorie nadoet. Ze doen dit door onderzoek naar prehistorische lijken. Lukt het de moordenaar te stoppen?
Kennis
Sleutelbegrip: kennis
Hoe komen we aan kennis over de prehistorie?
Bronnenonderzoek
Hoofdvaardigheid: bronnenonderzoek
Met bronnenonderzoek leren leerlingen kritisch denken. Door bronnen op betrouwbaarheid en bruikbaarheid te onderzoeken, leren ze informatie op waarde schatten en oordelen over actuele en historische gebeurtenissen.
Kenmerkende aspecten
- de levenswijze van jagers en verzamelaars
- het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen
Historische inhoud
- in de tijd plaatsen tijdvak jagers en boeren
- introductie sleutelbegrip: kennis
Vaardigheden
- in de tijd plaatsen
- kritisch denken: hoe kom je aan kennis?
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan uitleggen hoe we aan kennis komen over wat in het verleden is gebeurd.
- Ik kan uitleggen wat het verschil is tussen historie en prehistorie.
- Ik kan 2 voorbeelden noemen van onderzoekstechnieken die we gebruiken om meer te weten over het verleden.
- Ik kan de tijd van jagers en boeren plaatsen op een tijdbalk.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag:
Welke soorten bronnen zijn er en hoe kan je ze ordenen?
Voorbereiding:
- wat is een goede bron?
- welke soorten bronnen er zijn?
- hoe orden je bronnen chronologisch?
Missie: leerling ordent de evidence wall
Resultaat: de ideale ordening van bronnen
Waarom?
Je komt overal bronnen tegen (Insta, TikTok, internet, tv). Bij geschiedenis leer je niet alleen wat je met bronnen doet, maar ook of ze betrouwbaar zijn zodat je geen informatie leert die niet klopt.
Historische inhoud
- bronnen: geschreven en ongeschreven, primaire en secundaire en chronologie
Vaardigheden
- soorten bronnen
- bruikbaarheid bronnen
- betrouwbaarheid bronnen
- op volgorde van tijd plaatsen
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan in mijn eigen woorden uitleggen waarom er geen geschreven bronnen zijn uit de prehistorie.
- Ik kan 4 verschillende soorten bronnen noemen en telkens een voorbeeld geven.
Dit kan ik straks:
- Ik kan 4 verschillende soorten bronnen herkennen en bronnen indelen.
- Ik kan bronnen chronologisch ordenen.
- Ik kan met minimaal 2 argumenten uitleggen welke indeling ik het beste vind.
- Ik kan bronnen beoordelen op kwaliteit (is de bron betrouwbaar en bruikbaar?).
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag:
Hoe zag Trijntje eruit en hoe leefde ze als jager-verzamelaar?
Voorbereiding: hoe haal je informatie uit een ongeschreven bron?
Missie: onderzoek de bronnen over Trijntje en vul het formulier slachtoffer in.
Resultaat: ingevuld formulier slachtoffer
Waarom?
Hoe meer je weet (door informatie uit bronnen te halen), hoe moeilijker je voor de gek gehouden kan worden en hoe beter je voor jezelf kan opkomen.
Historische inhoud
- levenswijze en middelen van bestaan van de jagers en verzamelaars, n.a.v. het lijk van Trijntje.
Vaardigheden
- ongeschreven bronnen
- soorten bronnen
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan 4 kenmerken noemen van hoe jagers en verzamelaars leefden.
- Ik kan met een voorbeeld aantonen dat jagers en verzamelaars geloofden in een leven na de dood.
Dit kan ik straks:
- Ik kan informatie halen uit verschillende soorten bronnen.
- Ik kan kenmerken van jagers en verzamelaars uit bronnen halen.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag:
Hoe leefden de eerste boeren en werd het meisje van Yde vermoord?
Voorbereiding:
- wat is het verschil tussen feit en mening?
- hoe bedenk ik argumenten voor of tegen een mening?
Missie: onderzoek de bronnen over het meisje van Yde en vul het ‘formulier doodsoorzaak’ in.
Resultaat: ingevuld ‘formulier doodsoorzaak’
Waarom?
Veel mensen met een mening willen graag dat iedereen denkt dat hun mening een feit is. Daar trap je nu niet meer zo gauw in.
Historische inhoud
- levenswijze en middelen van bestaan van de eerste boeren in Nederland, n.a.v. het lijk van het meisje van Yde
Vaardigheden
- feiten en meningen
- argumenten ordenen (voor-en-tegen-methode)
- conclusie trekken
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan minstens 4 kenmerken noemen van hoe de eerste boeren in Nederland leefden.
- Ik kan uitleggen welke rol de natuurgoden speelden in het leven van de eerste boeren.
Dit kan ik straks:
- Ik kan het verschil herkennen tussen een feit en een mening.
- Ik kan argumenten voor of tegen een mening uit bronnen halen.
- Ik kan conclusies trekken en die met argumenten onderbouwen.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag:
Hoe ontstonden sociale verschillen en waar gaat de moordenaar toeslaan?
Voorbereiding:
- hoe ontstonden de verschillen tussen arm en rijk?
- kregen arme mensen ook grafgiften?
Missie: onderzoek de grafgiften in het prehistorisch graf in Oss, bepaal de status en vul het formulier plaats delict in.
Resultaat: plaatsbepaling van het arrestatieteam
Waarom?
Nu je weet hoe in de prehistorie verschillen ontstonden tussen arm en rijk, kan je beter een mening vormen over verschillen tussen arm en rijk in de wereld nu.
Historische inhoud
- het ontstaan van verschillen tussen rijk en arm
Vaardigheden
- ongeschreven bronnen
- soorten bronnen
- conclusie trekken
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan beschrijven hoe de verschillen tussen arm en rijk in de landbouwsamenleving zijn ontstaan.
- Ik kan uitleggen aan de hand van grafgiften of de dode arm of rijk was.
Dit kan ik straks:
- Ik kan informatie halen uit verschillende soorten bronnen en daar conclusies uit trekken.
- Ik kan bronnen in hun tijd plaatsen.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag:
Lukt het om op basis van kennis over de prehistorie de moordenaar te pakken?
Voorbereiding: hoe schrijf ik een eindverslag?
Missie: schrijf het eindverslag
Resultaat: eindverslag
Historische inhoud
n.v.t.
Vaardigheden
- eindverslag schrijven
- conclusie trekken
- kritisch denken: hoe kom je aan kennis?
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik weet hoe je een eindverslag maakt.
Dit kan ik straks:
- Ik kan een logische opbouw voor mijn verslag maken en invullen.
- Ik kan tekst in mijn eigen woorden opschrijven in goedlopende zinnen.
- Ik kan argumenten geven en conclusies trekken.
Historische inhoud
- landbouwrevolutie
- vergelijken levenswijze jagers en verzamelaars en de eerste boeren
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan verklaren hoe en waar de landbouw is uitgevonden.
- Ik kan minstens 3 verschillen noemen tussen de levenswijzen van de jagers en verzamelaars en de eerste boeren.
- Ik kan minstens 2 overeenkomsten noemen tussen de levenswijzen van de jagers en verzamelaars en de eerste boeren.
- Ik kan met minstens 2 voorbeelden laten zien dat de overgang naar landbouw ook risico’s met zich meebracht voor de eerste boeren.
- Ik kan uitleggen waarom de ontdekking van de landbouw de landbouwrevolutie wordt genoemd.
Historische inhoud
- ontstaan van steden
- landbouwstedelijke samenleving
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik weet waar en wanneer de eerste steden ontstonden.
- Ik weet hoe de eerste steden ontstonden.
- Ik kan 3 verschillende soorten samenlevingen herkennen.
- Ik kan 4 kenmerken noemen die bij een landbouwstedelijke samenleving horen.
- Ik kan uitleggen of kenmerken horen bij de samenleving van jagers en verzamelaars, een landbouwsamenleving of een landbouwstedelijke samenleving.
De strijd winnen met argumenten over kennis van de oude Grieken
Uitdaging:
In deze module ontdekken leerlingen welke polis het best bij hun karakter past en strijden ze tegen de andere poleis over de onderdelen Griekse mythologie, filosofie en politiek. Welke polis wint de eindstrijd?
Identiteit
Sleutelbegrip: identiteit
Wat kunnen we leren over identiteit door te kijken naar de Griekse poleis?
Argumenteren
Hoofdvaardigheid: argumenteren
Door argumenten te bedenken en op die van anderen te reageren, leren leerlingen kritisch denken. Hun standpunten en beslissingen worden weloverwogen en doordacht.
Kenmerkend aspect
- burgerschap en wetenschappelijk denken in de Griekse stadstaat
Historische inhoud
- in de tijd plaatsen tijdvak Grieken en Romeinen
- introductie sleutelbegrip: identiteit
Vaardigheden
- in de tijd plaatsen
- kritisch denken: wie en wat bepaalt mijn identiteit?
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan de tijd van de Grieken plaatsen op een tijdbalk.
- Ik kan met voorbeelden uitleggen dat iemand meerdere identiteiten tegelijk kan hebben.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag: Welke Griekse poleis waren er en welke past bij jou?
Voorbereiding:
- wat is een polis
- hoe zag de Griekse wereld eruit
- hoe vat je een tekst samen
Missie: leerling stelt zijn polis voor aan de anderen en vertelt waarom deze de beste is
Resultaat: presentatie polis
Waarom? Door te leren over de Griekse wereld, word je aan het denken gezet over onze eigen moderne wereld en je eigen identiteit.
Historische inhoud
– de Griekse wereld
Vaardigheden
- samenvatten
- hoofd- en bijzaken onderscheiden
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan uitleggen wat een polis is.
- Ik kan op een kaart gebieden aanwijzen waar Grieken kolonies stichtten en uitleggen waarom ze kolonies stichtten.
- Ik kan 4 dingen noemen die ervoor zorgden dat de Griekse poleis zich met elkaar verbonden voelden.
Dit kan ik straks:
- Ik kan kort en bondig de kern opschrijven van iets en dat presenteren.
- Ik kan samenwerken in een team.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag: Leer de Griekse goden en mythen kennen. Welke god past het beste bij jullie polis?
Voorbereiding:
- wat is Griekse mythologie
- hoe kan je Griekse goden herkennen op afbeeldingen
- hoe zoek je zelf informatie op internet
Missie: verzamel kennis over de Griekse goden en win de strijd
Resultaat: god die het beste bij de polis past
Waarom? Door kennis van de Griekse mythologie begrijp je moderne kunst, namen of symbolen een stuk beter.
Vaardigheden
- informatie zoeken op internet
- ongeschreven bronnen
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan 3 voorbeelden geven van manieren waarop de Grieken hun goden vereerden.
- Ik kan met voorbeelden uitleggen dat de Griekse goden fysiek en qua karakter op mensen leken.
- Ik herken de belangrijkste goden en ik kan uitleggen waarvan het de god is.
Dit kan ik straks:
- Ik kan zelf informatie over geschiedenis verzamelen op verschillende websites.
- Ik kan Griekse goden herkennen op afbeeldingen.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag: Wie zijn de beroemde Griekse filosofen?
Voorbereiding:
- wat is Griekse filosofie
- hoe stel je filosofische vragen
Missie: denk goed na over filosofische vragen en win de strijd
Resultaat: filosoof die het beste bij de polis past
Waarom? Op sociale media praten mensen elkaar vaak na, zonder na te gaan of iets wel waar is. Jezelf vragen stellen, zoals de oude Griekse filosofen deden, blijft erg belangrijk om echte kennis op te doen.
Vaardigheden
- kritisch denken: klopt het wel wat ik denk?
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik ken 5 beroemde Griekse filosofen en kan uitleggen wat hun belangrijkste ideeën waren.
- Ik kan beschrijven op welke manieren de filosofen antwoorden zochten op hun vragen.
Dit kan ik straks:
- Ik kan kritische vragen stellen aan mezelf: klopt het wel wat ik denk?
- Ik kan filosoferen over levensvragen.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag: Welke bestuursvorm past het beste bij jullie polis?
Voorbereiding:
- de bestuursvormen in het oude Griekenland
- wat is een debat
- hoe geef je goede argumenten in een debat
Missie: bereid je goed voor op het debat en win de strijd
Resultaat: bestuursvorm die het beste bij de polis past
Waarom? Nu vinden veel mensen dat democratie de beste bestuursvorm is. De oude Grieken twijfelden daarover. Nu je meer over bestuursvormen weet, kan je nadenken of jij democratie de beste bestuursvorm vind of niet. Kan je een betere bedenken?
Historische inhoud
- politiek en bestuursvormen
Vaardigheden
- argumenteren volgens de AUB-methode
- feiten en meningen
- debatteren
- spreken voor publiek
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan 4 bestuursvormen noemen en beschrijven hoe ze werken (democratie, monarchie, aristocratie en tirannie).
Dit kan ik straks:
- Ik kan voor een publiek spreken en debatteren over een stelling.
- Ik kan feiten en voorbeelden verzamelen om mijn argumenten sterk te maken.
- Ik kan luisteren naar andermans argumenten en daarop reageren.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag: Wat is de identiteit van jullie polis?
Voorbereiding: een presentatie maken
Missie: maak een posterpresentatie
Resultaat: poster van de polis
Historische inhoud
n.v.t.
Vaardigheden
- presentatie maken (poster)
- informatie zoeken op internet
- argumenteren volgens de AUB-methode
- kritisch denken: wie en wat bepaalt mijn identiteit?
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik weet hoe je een presentatie maakt.
Dit kan ik straks:
- Ik kan zelf informatie over geschiedenis verzamelen op verschillende websites.
- Ik kan feiten en voorbeelden verzamelen om mijn argumenten sterk te maken.
- Ik kan argumenten geven en presenteren.
- Ik kan samenwerken in een groepje.
Historische inhoud
- het denken over burgerschap en politiek in de Griekse poleis, in het bijzonder de Griekse democratie
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan beschrijven hoe de Atheense democratie in elkaar zat.
- Ik kan beschrijven wie er in Athene mochten stemmen en wie niet.
- Ik kan uitleggen hoe een schervengericht een democratie kan beschermen.
- Ik kan minstens 3 verschillen noemen tussen de Atheense democratie en de democratie in Nederland nu.
- Ik kan het verschil uitleggen tussen directe en indirecte democratie.
Succesvol worden door voor te stellen hoe de Romeinen dachten, voelden en handelden
Uitdaging:
In deze module maken leerlingen een tijdreis naar Rome in 44 v. Chr. Ze belanden in een machtsstrijd over de opvolging van Caesar en starten een onderneming. Wie wordt het rijkst?
Succes
Sleutelbegrip: succes (sociale mobiliteit)
Wat kunnen we leren over succes door een voorstelling te maken van de Romeinse samenleving?
Tijd- en plaatsgebondenheid
Hoofdvaardigheid: tijd- en plaatsgebondenheid
Doordat leerlingen zich een voorstelling maken van gebeurtenissen, handelingen, opvattingen en beslissingen in een andere tijd en plaats, leren ze kritisch denken.
Kenmerkende aspecten
- de verspreiding van de Grieks-Romeinse cultuur en de confrontatie met de Germaanse cultuur
- het christendom in het Romeinse Rijk: van verboden tot enig toegestane godsdienst
Historische inhoud
- in de tijd plaatsen tijdvak Grieken en Romeinen
- introductie sleutelbegrip: succes (sociale mobiliteit)
Vaardigheden
- in de tijd plaatsen
- kritisch denken: wie en wat bepaalt succes?
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan uitleggen wat volgens mij succes is.
- Ik kan met een voorbeeld uitleggen dat de tijd (en de plaats) waarin je bent geboren invloed heeft op je kansen op succes.
- Ik kan de tijd van de Romeinen plaatsen op een tijdbalk.
- Ik kan beschrijven welke gebieden bij het Romeinse Rijk hoorden toen het op zijn grootst was.
- Ik kan uitleggen waarom we het hebben over de Grieks-Romeinse cultuur en niet de Romeinse cultuur.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag: Wat waren de verschillen tussen Germanen en Romeinen en hoe gingen ze met elkaar om?
Voorbereiding:
- hoe leefden Germanen en Romeinen
- tijd- en plaatsgebondenheid
Missie: leerling doet test en haalt de tijdreis-selectie
Resultaat: tijdreiscontract
Waarom? Door te leren over mensen die op een andere plek leven en/of in een andere tijd zijn opgegroeid, kom je erachter dat wat jij normaal vindt, niet voor iedereen geldt. Je leert ze beter begrijpen.
Historische inhoud
- romanisering
- groei Romeinse Rijk
- landbouwstedelijke samenleving (Romeinse Rijk) vs landbouwsamenleving (Germanen).
Vaardigheden
- tijd- en plaatsgebondenheid
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan beschrijven hoe de limes liep in Nederland.
- Ik kan 3 verschillen noemen tussen de Romeinen en de Germanen.
- Ik kan minstens 3 voorbeelden noemen van uitwisseling en contacten tussen de Germanen en de Romeinen.
- Ik kan 2 manieren noemen waarop romanisering met het Romeinse leger te maken heeft.
Dit kan ik straks:
- Ik kan uitleggen wat tijd- en plaatsgebondenheid is.
- Ik kan me voorstellen hoe mensen in een andere tijd en op een andere plaats dachten, voelden en handelden.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag: Hoe werd het Romeinse Rijk bestuurd en met welk product of dienst kan je in die context rijk worden?
Voorbereiding: welke producten en diensten zijn er in het Rome van 44 v.Chr.
Missie: kies een product of dienst en onderzoek hoe je daarmee rijk kunt worden
Resultaat: verantwoording keuze beschermheer en product of dienst
Waarom? Denken als een ondernemer betekent je goed kunt voorstellen wat mensen willen. Je begrijpt anderen en dat leidt tot minder misverstanden en ruzies en dat is niet alleen voor ondernemers prettig!
Historische inhoud
- Romeinse Republiek in 44 v. Chr., het jaar waarin Julius Caesar vermoord wordt
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan 3 bestuursvormen beschrijven die het Romeinse Rijk heeft gehad.
- Ik kan per bestuursvorm uitleggen wie er toen het machtigst was en waarom.
- Ik kan uitleggen wat een forum, een aquaduct en een amfitheater zijn en welke functie die hadden in Rome.
- Ik kan uitleggen wie Julius Caesar, Cicero, Marcus Antonius en Octavianus zijn.
Dit kan ik straks:
- Ik kan informatie over het leven van de Romeinen gebruiken om een product of dienst te kiezen die aansluit bij de wensen uit die tijd.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag: Welke sociale groepen heeft de Romeinse samenleving en welke doelgroep wil jij als klant?
Voorbereiding:
- wat is marktonderzoek
- welke doelgroepen zijn er in Rome
Missie: onderzoek de doelgroepen en kies je klant
Resultaat: beschrijving klant (doelgroep)
Waarom? Door andere tijden, zoals de Romeinse tijd, te bestuderen, ontdek je ook dingen over je eigen tijd. Wat je nu heel normaal vindt, ga je soms meer waarderen en dat is belangrijk om ervoor te zorgen dat die zaken niet verloren gaan.
Historische inhoud
- sociale lagen in de Romeinse samenleving
Vaardigheden
- tijd- en plaatsgebondenheid
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan de groepen in de Romeinse samenleving indelen in 4 verschillende sociale lagen.
- Ik kan de verschillen tussen de levens van die bevolkingsgroepen beschrijven, bijvoorbeeld hoe ze woonden en hoeveel macht ze hadden.
- Ik kan uitleggen wat de voordelen waren van Romeinse burgerrechten.
- Ik kan 3 manieren noemen waarop je het Romeinse burgerrecht kon krijgen.
Dit kan ik straks:
- Ik kan informatie over de Romeinse samenleving gebruiken om een doelgroep te kiezen voor mijn product of dienst.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag: Hoe werd er gehandeld in het Romeinse Rijk?
Voorbereiding:
- handel in het Romeinse Rijk
- reclame in het Romeinse Rijk
Missie: bepaal de naam en prijs voor je product of dienst en maak reclame
Resultaat: Reclame-uiting
Waarom? Door te leren over de handel in het Romeinse Rijk, leer je ook te kijken naar de handel nu en hoe belangrijk die is voor een land. Wat zou je van de Romeinen kunnen leren?
Historische inhoud
- handel in het Romeinse Rijk
vaardigheden
- hoofd- en bijzaken onderscheiden
- geschreven bronnen
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan vertellen hoe de burgeroorlog na de moord op Caesar verliep.
- Ik kan met voorbeelden uitleggen waardoor het goed ging met de handel in het Romeinse Rijk.
Dit kan ik straks:
- Ik kan informatie over handel en reclame in het Romeinse Rijk gebruiken om reclame te maken.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag: Wie wordt het rijkst onder keizer Augustus?
Voorbereiding: hoe overtuig je mensen met argumenten?
Missie: verkoop je product of dienst op de markt
Resultaat: meest verkochte product of dienst
Waarom? Door te leren over Octavianus, weet je nu dat het soms slim is om mensen te laten denken dat je minder kan dan je eigenlijk in je mars hebt.
Historische inhoud
- Octavianus wordt keizer Augustus
Vaardigheden
- argumenteren volgens de AUB-methode
- kritisch denken: wie en wat bepaalt succes?
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan 3 verschillende bestuursvormen beschrijven die het Romeinse Rijk heeft gehad.
- Ik kan per bestuursvorm uitleggen wie er toen de meeste macht had.
- Ik kan uitleggen waarom er tijdens de Pax Romana goed gehandeld kon worden.
Dit kan ik straks:
- Ik kan reclame maken voor een product of dienst en klanten overtuigen met argumenten.
Historische inhoud
- ontstaan van het christendom en verspreiding binnen het Romeinse Rijk
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan uitleggen hoe het christendom en het jodendom met elkaar te maken hebben.
- Ik kan minstens 1 verschil en minstens 1 overeenkomst tussen het christendom en het jodendom noemen en uitleggen.
- Ik kan uitleggen waarom christenen in de eerste eeuwen n.Chr. vervolgd werden.
- Ik kan beschrijven hoe het christendom zich heeft verspreid.
Historische inhoud
- oorzaken van de val van het Romeinse Rijk
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan beschrijven waarom en hoe het rijk gesplitst werd.
- Ik kan minstens 3 oorzaken noemen voor het einde van het West-Romeinse Rijk.
- Ik kan uitleggen waarom 476 een belangrijk jaartal is.
- Ik kan uitleggen dat je ook zou kunnen zeggen dat het Romeinse Rijk nog tot en met 1453 blijft bestaan.
Het voorwerp kiezen dat het best de macht van Karel de Grote representeert
Uitdaging:
In deze module helpen leerlingen Ola, de dochter van een beroemde archeoloog, een voorwerp te vinden dat het best de macht van Karel de Grote representeert. Lukt het goed advies te geven?
Macht
Sleutelbegrip: macht
Wat kunnen we leren over macht door voorwerpen uit de vroege middeleeuwen te onderzoeken?
Representativiteit van bronnen (inhoudelijk)
Hoofdvaardigheid: representativiteit van bronnen
Met bronnenonderzoek leren leerlingen kritisch denken. Door bronnen op betrouwbaarheid, bruikbaarheid en representativiteit te onderzoeken, leren ze informatie op waarde schatten en oordelen over actuele en historische gebeurtenissen.
Kenmerkende aspecten
- de verspreiding van het christendom in Europa
- het ontstaan en de verspreiding van de islam
- het hofstelsel en horigheid
- de verhouding tussen heer en vazal
Historische inhoud
- in de tijd plaatsen tijdvak monniken en ridders
- introductie sleutelbegrip: macht
Vaardigheden
- in de tijd plaatsen
- kritisch denken: wie en wat bepaalt macht?
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan de tijd van monniken en ridders plaatsen op een tijdbalk.
- Ik kan met behulp van voorbeelden uitleggen dat er verschillende vormen van macht zijn.
- Ik kan de 3 standen noemen en uitleggen wat de taak was van elke stand.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag: Wie was Karel de Grote?
Voorbereiding:
- hoe maak je aantekeningen
- hoe onderscheid je hoofd- en bijzaken
Missie: leerling zet belangrijkste informatie over Karel de Grote op een rij
Resultaat: aantekeningen (feitenrelaas)
Waarom? Door onderzoek te doen naar Karel de Grote kom je meer te weten over hoe mensen macht kunnen krijgen en deze kunnen behouden.
Historische inhoud
- introductie Karel de Grote
- de kroning van Karel tot keizer in 800
Vaardigheden
- aantekeningen maken
- hoofd- en bijzaken onderscheiden
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan uitleggen waarom de paus Karel de Grote tot keizer heeft gekroond.
- Ik kan uitleggen wat de kroning van Karel de Grote te maken heeft met het Romeinse Rijk.
Dit kan ik straks:
- Ik kan verschillende soorten aantekeningen maken bij een verhaal of tekst.
- Ik kan hoofdzaken en bijzaken van elkaar onderscheiden bij het maken van aantekeningen.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag:
Hoe kwam Karel de Grote aan zijn macht?
Voorbereiding:
- welke bronnen zijn bruikbaar
- welke bronnen zijn betrouwbaar
- hoe haal je informatie uit een beeldbron
Missie: onderzoek het zwaard (oorlogvoering), de tekening vrouw (huwelijkspolitiek) en de kroon paus (steun van de kerk)
Resultaat: advies welk voorwerp het best de macht van Karel de Grote laat zien
Waarom? Door te kijken naar hoe verschillende machtsfactoren werkten in de middeleeuwen, kan je ze extra goed terugzien bij machthebbers nu.
Historische inhoud
- componenten van de macht van Karel de Grote: oorlogvoering, huwelijkspolitiek en geloof
Vaardigheden
- bruikbaarheid bronnen
- betrouwbaarheid bronnen
- ongeschreven bronnen
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan 2 redenen noemen en toelichten waarom de paus met Karel de Grote wilde samenwerken.
- Ik kan 3 redenen noemen en toelichten waarom Karel de Grote zoveel oorlogen voerde.
- Ik kan uitleggen of huwelijkspolitiek een belangrijk middel was om je macht te vergroten of verstevigen.
Dit kan ik straks:
- Ik kan informatie verzamelen uit verschillende soorten bronnen.
- Ik kan argumenten van anderen beoordelen.
- Ik kan beoordelen of informatie uit een bron bruikbaar en betrouwbaar is.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag:
Wat waren de voor- en nadelen van het leenstelsel voor de macht van Karel de Grote?
Voorbereiding:
- informatie uit historische tekstbronnen halen
Missie: onderzoek de brief van Karel de Grote aan zijn leenmannen
Resultaat: advies met argumenten waarom de brief wel of niet een goed voorwerp is
Waarom? Door het leenstelsel te bestuderen, kan je een vergelijking maken met onze regering met het leger en orde omgaat. Maar ook dat het leenstelsel eigenlijk nog steeds bestaat, bijvoorbeeld bij de maffia.
Historische inhoud
- bestuur en het leenstelsel in de vroege middeleeuwen
Vaardigheden
- geschreven bronnen
- argumenteren volgens de AUB-methode
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan uitleggen hoe het leenstelsel werkte met behulp van de begrippen leenman, leenheer, domein, rechten, plichten, eed, raad en daad.
- Ik kan minstens 3 voor- en nadelen van het leenstelsel noemen en ze uitleggen.
Dit kan ik straks:
- Ik kan betrouwbare informatie halen uit een tekstbron.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag:
Hoe belangrijk was landbouw voor de macht van Karel de Grote?
Voorbereiding:
- landbouw in de middeleeuwen
Missie: speel het spel en ervaar hoe de landbouw werkte
Resultaat: advies of de sikkel (landbouw) een goed voorwerp is
Waarom? Door te zien hoe anders het leven vroeger was, kan je beter zien wat bijzonder is aan de manier waarop we dingen nu doen. En dan zie je ook dat het anders kan.
Historische inhoud
- landbouw en leven op een middeleeuws domein
Vaardigheden
- tijd- en plaatsgebondenheid
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan beschrijven welke 3 soorten boeren op een domein woonden en wat hun rechten en plichten waren.
- Ik kan 2 verschillen noemen tussen horigen en vrije boeren.
- Ik kan vertellen hoe een jaar van een boer eruit zag.
Dit kan ik straks:
- Ik kan me een voorstelling maken van die tijd en argumenten geven waarom ik liever vrije boer of horige zou willen zijn.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag:
Welk voorwerp laat het beste de macht van Karel de Grote zien en waarom?
Voorbereiding:
Missie: maak een vlog met advies en onderbouwing van jullie keuze voorwerp
Resultaat: het beste advies
Vaardigheden
- argumenteren volgens de AUB-methode
- argumenten ordenen
- presentatie maken (vlog)
- conclusie trekken
- kritisch denken: wie en wat bepaalt macht?
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan de argumenten voor en tegen alle voorwerpen van de onderzoekslessen noemen en uitleggen.
- Ik kan beargumenteren welke van de voorwerpen volgens mij het beste de macht van Karel symboliseert.
Dit kan ik straks:
- Ik kan de keuzes die ik maak uitleggen aan de hand van argumenten.
- Ik gebruik daarbij de AUB-methode.
- Ik kan aan het eind van een groot onderzoek alle argumenten verzamelen en conclusies trekken.
- Ik kan een vlog maken, waarin ik mijn mening uitleg en onderbouw.
Historische inhoud
- organisatie van de kerk
- verspreiding van het christendom via missionarissen
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan uitleggen hoe de kerk georganiseerd was.
- Ik kan beschrijven hoe het leven in een klooster was.
- Ik kan uitleggen waarom missionarissen naar het gebied van Nederland gingen.
- Ik kan een reden noemen waarom missionarissen bij hun bekeringswerk hulp kregen van koningen.
- Ik kan twee manieren noemen waarop missionarissen ervoor zorgden dat mensen zich bekeerden tot het christendom.
Historische inhoud
- ontstaan en verspreiding van de islam
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan uitleggen waar en wanneer de islam is ontstaan.
- Ik kan uitleggen wat Mohammed als profeet voor de islam betekent.
- Ik kan uitleggen wat de vijf zuilen van de islam zijn.
- Ik kan uitleggen hoe de islam zo snel verspreid is in de eerste honderd jaar.
- Ik kan verklaren waarom de islam uiteenviel in sjiieten en soennieten.
- Ik kan enkele kenmerken noemen van middeleeuwse islamitische cultuur.
Een middeleeuwse stad laten bloeien door inzicht in oorzaken en gevolgen
Uitdaging:
In deze module bouwen leerlingen een middeleeuwse stad. Ze krijgen te maken met gebeurtenissen en dilemma’s en maken keuzes die gevolgen hebben voor de ontwikkeling van hun stad. Lukt het om de stad te laten bloeien?
Samenleven
Sleutelbegrip: samenleven
Wat kunnen we leren over samenleven door inzicht in oorzaken en gevolgen van groei steden in de late middeleeuwen?
Oorzaken en gevolgen
Hoofdvaardigheid: oorzaken en gevolgen
Met het onderscheiden van oorzaken en gevolgen leren leerlingen kritisch denken. Het helpt hen een oordeel (keuze of oplossing) over een actuele of historische gebeurtenis te onderbouwen.
Kenmerkende aspecten
- de opkomst van handel en het ontstaan van steden
- de opkomst van de stedelijke burgerij en toenemende zelfstandigheid van steden
- de strijd tussen kerk en staat
- het begin van staatsvorming en centralisatie
Historische inhoud
- in de tijd plaatsen tijd van steden en staten
- introductie sleutelbegrip: samenleven
Vaardigheden
- in de tijd plaatsen
- kritisch denken: wie en wat bepaalt goed samenleven?
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan uitleggen wat een samenleving is.
- Ik kan met een voorbeeld uitleggen wat er nodig is om goed met andere mensen samen te leven.
- Ik kan de tijd van steden en staten plaatsen op een tijdbalk.
- Ik kan de vroege, hoge en late middeleeuwen plaatsen op een tijdbalk.
- Ik kan aangeven op een tijdbalk welke samenlevingstypes er waren.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag:
Wat is een goede plek voor de middeleeuwse stad?
Voorbereiding:
- hoe onderscheid je oorzaak en gevolg
- hoe en waar ontstonden steden
- waar komen plaatsnamen vandaan
Missie: leerling kiest een plek voor de stad
Resultaat: aantekeningen voor kroniek en naam stad
Waarom? Onderscheid kunnen maken tussen oorzaken en gevolgen is heel belangrijk als je wilt weten waarom gebeurtenissen plaatsvinden. Pas als je weet waarom iets gebeurt, kan je er invloed op uitoefenen.
Historische inhoud
- waarom steden ontstonden
- herleving landbouwstedelijke samenleving
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan 3 oorzaken noemen voor het ontstaan van een landbouwstedelijke samenleving.
- Ik kan 3 kenmerken noemen van een landbouwstedelijke samenleving.
- Ik kan 3 kenmerken noemen van een goede plek om een dorp/stad te stichten.
Dit kan ik straks:
- Ik kan bij een historische gebeurtenis onderscheid maken tussen oorzaken en gevolgen van deze gebeurtenis.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag:
Wat zijn de gevolgen als de heer van jullie stad op kruistocht gaat? Moet hij dat wel of niet doen?
Voorbereiding:
- wat zijn bedoelde en onbedoelde gevolgen
- wat zijn kortetermijn- en langetermijngevolgen
- hoe orden je argumenten (diamantmethode)
- wat zijn kruistochten
Missie: orden de argumenten waarmee de heer wordt overtuigd
Resultaat: gevolgen van keuze voor inwonertal ingevuld in kroniek
Waarom? In 1096 gingen mensen op kruistocht doordat de paus hen leugens vertelden over moslims. Misschien hebben andere strijders, zoals aanhangers van IS, ook verkeerde informatie over hun vijanden.
Historische inhoud
- de kruistochten
- samenleven met verschillende geloven
Vaardigheden
- gevolgen
- argumenten ordenen (diamantmethode)
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan 3 redenen noemen waarom mensen meegingen op kruistocht.
- Ik kan 2 oorzaken en 2 gevolgen noemen van de kruistochten.
Dit kan ik straks:
- Ik kan onderscheid maken tussen een bedoeld en een onbedoeld gevolg.
- Ik kan onderscheid maken tussen een kortetermijngevolg en een langetermijngevolg.
- Ik kan argumenten ordenen met de diamantmethode.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag:
Wat betekenden het krijgen van stadsrechten en de gilden voor de stad?
Voorbereiding:
- wat zijn stadsrechten
- wat zijn gilden
Missie: kies de stadrechten en een gilde die bij de stad past
Resultaat: gevolgen van keuze voor inwoneraantal ingevuld in kroniek
Waarom? Als je naar de geschiedenis kijkt, zie je dat als je iets voor elkaar wilt krijgen, zoals de middeleeuwse handelaren en ambachtslieden, het slim is om samen te werken met anderen die hetzelfde willen.
Historische inhoud
- opkomst stedelijke burgerij
- toenemende zelfstandigheid van steden
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan 2 voorbeelden van stadsrechten noemen.
- Ik kan uitleggen waarom een stad stadsrechten wilde kopen van de heer.
- Ik kan 2 voordelen en 2 nadelen noemen van gilden.
- Ik kan uitleggen hoe het kwam dat steden steeds onafhankelijker en invloedrijker werden.
Dit kan ik straks:
- Ik kan voor- en nadelen afwegen om tot een keuze te komen.
- Ik kan onderscheid maken tussen verschillende soorten oorzaken en gevolgen.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag:
Komt de stad in opstand tegen de heer of niet? En wat zijn de gevolgen van jullie keuze?
Voorbereiding:
- wat is de Hanze
- veranderende machtsverhoudingen
Missie: onderzoek de oorzaken en gevolgen en bepaal: komt de stad in opstand of niet?
Resultaat: gevolgen van keuze voor inwoneraantal ingevuld in kroniek
Waarom? Door te leren over de veranderde machtsverhoudingen in de late middeleeuwen, leer je ook te kijken naar de macht nu. Wie heeft de macht? En als leden van de Tweede Kamer roepen dat de regering moet luisteren naar ‘het volk’, wie bedoelen ze dan?
Historische inhoud
- toenemende zelfstandigheid van steden
- begin van staatsvorming en centralisatie
Vaardigheden
- oorzaak en gevolg
- gevolgen
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan uitleggen wat de opkomst van de steden voor gevolgen had voor de adel en de koning.
- Ik kan 3 voorbeelden van Hanzesteden noemen.
- Ik kan 3 voordelen noemen van lidmaatschap van een Hanze voor een stad.
Dit kan ik straks:
- Ik kan voor- en nadelen afwegen om tot een keuze te komen.
- Ik kan onderscheid maken tussen verschillende soorten oorzaken en gevolgen.
- Ik kan bij gebeurtenissen uitleggen wat de langetermijngevolgen zijn voor verschillende groepen in de samenleving.
Onderzoeksvraag en lesopbouw
Onderzoeksvraag:
Hoe ziet de kroniek van jullie stad eruit?
Voorbereiding:
- wat is een kroniek
- wat is een stadswapen
Missie: vergelijk de stad met de geschiedenis van de stad op hun plek zoals die in het echt is en laat zien welke oorzaken en gevolgen hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van de stad
Resultaat: stadskroniek en evt. stadswapen of middeleeuwse boekversiering
Historische inhoud
- stadskroniek en stadswapen
Vaardigheden
- oorzaak en gevolg
- gevolgen
- kritisch denken: wie en wat bepaalt goed samenleven?
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan bij verschillende omstandigheden en gebeurtenissen uitleggen wat de gevolgen zijn voor de ontwikkeling van een stad.
- Ik kan bij gebeurtenissen uitleggen wat de gevolgen zijn voor verschillende groepen in de samenleving.
Dit kan ik straks:
- Ik kan de ontwikkeling van een stad beschrijven en daarbij de begrippen oorzaak en gevolg, lange- en kortetermijngevolgen en bedoelde en onbedoelde gevolgen op de juiste manier gebruiken.
Optioneel:
- Ik kan een stadswapen ontwerpen en daarin de geschiedenis van een stad verwerken.
- Ik kan een middeleeuwse boekversiering maken die historisch correct is.
Historische inhoud
- oorzaken en gevolgen van de zwarte dood
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan verschillende oorzaken noemen van de zwarte dood.
- Ik kan uitleggen wat de gevolgen waren van de zwarte dood op de middeleeuwse samenleving.
Leerdoelen
Dit weet ik straks:
- Ik kan de strijd tussen kerk en staat uitleggen aan de hand van voorbeelden.
- Ik kan uitleggen waar het conflict over ging, aan de hand van de begrippen wereldlijke macht, geestelijke macht en investituur.
- Ik kan uitleggen wat de voordelen zijn als geestelijke en wereldlijke macht gescheiden zijn.
